Η επικοινωνία είναι το θεμέλιο της ανθρώπινης σχέσης και ξεκινά πολύ πριν το βρέφος πει την πρώτη του λέξη. Τα πρώτα σημάδια επικοινωνίας κάνουν την εμφάνισή τους ήδη από τις πρώτες εβδομάδες ζωής και εξελίσσονται ραγδαία κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου. Κατανοώντας αυτά τα σημάδια, οι γονείς μπορούν να ενισχύσουν τον δεσμό με το παιδί τους, να ανταποκρίνονται πιο αποτελεσματικά στις ανάγκες του και να υποστηρίξουν τη γλωσσική και κοινωνική του ανάπτυξη.
1. Η Μη Λεκτική Επικοινωνία από Τις Πρώτες Ημέρες
Ακόμη και νεογέννητα, τα βρέφη προσπαθούν να επικοινωνήσουν με τον κόσμο γύρω τους. Η επικοινωνία σε αυτή τη φάση δεν περιλαμβάνει λέξεις, αλλά εκφράζεται μέσω της γλώσσας του σώματος, των εκφράσεων του προσώπου, του κλάματος και της οπτικής επαφής.
Το Κλάμα
Το κλάμα είναι η πρώτη και κύρια μορφή επικοινωνίας. Μέσω αυτού, το βρέφος εκφράζει πείνα, δυσφορία, πόνο ή την ανάγκη για στοργή. Με τον καιρό, οι γονείς μαθαίνουν να ξεχωρίζουν τα διαφορετικά είδη κλάματος και να αντιδρούν ανάλογα.
Οι Εκφράσεις του Προσώπου
Ένα βρέφος μπορεί να συνοφρυώνεται, να χαμογελά ή να έχει έντονα ανοιχτά μάτια ως αντίδραση σε ερεθίσματα. Οι πρώτες αυθόρμητες εκφράσεις εξελίσσονται σε κοινωνικά χαμόγελα γύρω στις 6-8 εβδομάδες ζωής, όταν το μωρό χαμογελά ανταποκρινόμενο σε πρόσωπα ή φωνές.
Η Οπτική Επαφή
Από τον πρώτο μήνα, το βρέφος αρχίζει να εστιάζει σε πρόσωπα και να ακολουθεί κινήσεις με το βλέμμα. Η βλεμματική επαφή παίζει σημαντικό ρόλο στην αλληλεπίδραση και δείχνει ότι το μωρό αναγνωρίζει την παρουσία του άλλου.
2. Οι Πρώτοι Ήχοι – Προγλωσσικά Βήματα
Μεταξύ 6 και 12 εβδομάδων, το βρέφος αρχίζει να παράγει τους πρώτους ήχους. Αυτοί οι προγλωσσικοί ήχοι αποτελούν το επόμενο βήμα στην επικοινωνία.
Φωνήεντα και Γουργουρητά
Το μωρό ξεκινά με ήχους όπως «ααα», «εεε», που συνοδεύονται συχνά από ευχαρίστηση. Αυτοί οι ήχοι αποτελούν ένδειξη ότι το παιδί εξερευνά τη φωνή του και αναγνωρίζει τη σχέση μεταξύ ήχου και αντίδρασης.
Ηχομιμητική Αντίδραση
Γύρω στον 3ο με 4ο μήνα, τα βρέφη αρχίζουν να «μιμούνται» τον τόνο ή τη χροιά της φωνής που ακούν, ακόμη κι αν δεν κατανοούν ακόμα λέξεις. Η μίμηση είναι βασικός μηχανισμός μάθησης για την ανάπτυξη της ομιλίας.
3. Η Αντίδραση στο Περιβάλλον
Τα βρέφη δείχνουν σημάδια επικοινωνίας και με το πώς ανταποκρίνονται στο περιβάλλον τους.
-
Στρέφουν το κεφάλι τους προς γνώριμες φωνές, ειδικά της μητέρας.
-
Ησυχάζουν ή ηρεμούν όταν ακούνε καθησυχαστική φωνή.
-
Κλωτσούν ή κινούν τα χέρια έντονα όταν είναι χαρούμενα ή ενθουσιασμένα.
4. Η Ανάδυση της Διάδρασης
Καθώς το βρέφος πλησιάζει τους 5-6 μήνες, η επικοινωνία γίνεται πιο διαδραστική.
Το Παιχνίδι με Ήχους και Εκφράσεις
Το μωρό “συνομιλεί” με τους γονείς μέσα από εναλλαγές ήχων, χαμόγελα και βλέμματα. Αυτή η μορφή πρωτογενούς διαλόγου αποτελεί τον πρόδρομο της κανονικής ομιλίας.
Αντίδραση στο Όνομά του
Περίπου στον 6ο με 7ο μήνα, τα περισσότερα βρέφη αρχίζουν να ανταποκρίνονται στο όνομά τους. Αυτή η αντίδραση αποτελεί ισχυρό δείγμα αναγνώρισης και κατανόησης ότι ένας ήχος (το όνομα) έχει προσωπική σημασία.
5. Από τους Ήχους στις Λέξεις
Μετά τον 7ο μήνα, τα περισσότερα βρέφη προχωρούν στο βάβισμα – ήχους που μοιάζουν με συλλαβές όπως «μπα-μπα» ή «ντα-ντα». Αν και αρχικά δεν σχετίζονται με πρόσωπα ή λέξεις, σύντομα αποκτούν νόημα.
Η Διεκδίκηση με Νοήματα
Τα βρέφη μπορεί να απλώνουν τα χέρια για να τα πάρει κάποιος αγκαλιά ή να δείχνουν αντικείμενα που θέλουν. Οι κινήσεις αυτές αποτελούν μη λεκτική επικοινωνία με σαφές σκοπό.
Πρώτες Λέξεις
Προς το τέλος του πρώτου έτους, πολλά βρέφη προφέρουν τις πρώτες κατανοητές λέξεις, όπως «μαμά» ή «μπαμπάς», ενώ κατανοούν πολλές περισσότερες απ’ όσες μπορούν να πουν.
Συμβουλές για τους Γονείς
-
Μιλήστε στο μωρό σας συχνά, ακόμη κι αν δεν καταλαβαίνει τις λέξεις. Η φωνή σας το καθησυχάζει και ενισχύει τη γλωσσική του ανάπτυξη.
-
Απαντήστε στις προσπάθειες επικοινωνίας – όταν κάνει ήχους, κλαίει ή σας κοιτάει έντονα, ανταποκριθείτε με λόγια ή αγκαλιά.
-
Δημιουργήστε βλεμματική επαφή και παίξτε παιχνίδια με πρόσωπα (π.χ. «κούκου-τσα»), που βοηθούν την αλληλεπίδραση.
-
Διαβάστε βιβλία, ακόμα και από νωρίς. Οι εικόνες και οι ήχοι της φωνής σας συμβάλλουν στην ανάπτυξη της κατανόησης και του λεξιλογίου.
Τελικές Σκέψεις
Η επικοινωνία του βρέφους δεν ξεκινά με τις λέξεις αλλά με τις αισθήσεις, τις κινήσεις και τους ήχους. Παρατηρώντας και ανταποκρινόμενοι στα σημάδια που στέλνει, οι γονείς χτίζουν από νωρίς μια υγιή και σταθερή σχέση εμπιστοσύνης, υποστηρίζοντας ταυτόχρονα την ομαλή ψυχοσυναισθηματική και γλωσσική του ανάπτυξη.
Κάθε παιδί έχει τον δικό του ρυθμό, όμως η προσοχή και η ενσυναίσθηση των γονιών είναι ο καλύτερος οδηγός σε αυτό το υπέροχο ταξίδι επικοινωνίας.
